-11.png)
Rurki, słomki, butelki w dziwnym kształcie, gwizdki — po co wokalistom te wszystkie urządzenia? Hit, czy kit, zarabianie pieniędzy na wokalistach, którzy dla lepszego głosu kupią wszystko, czy może efektywne i proste ćwiczenia głosu, które przynoszą szybko widoczne efekty?
W tym poście postaram się odpowiedzieć Ci na to pytanie i dokładnie wytłumaczyć czym są ćwiczenia SOVT (bo to właśnie ta nazwa łączy te wszystkie urządzenia), czego i jak używać oraz jakie korzyści mogą mieć te ćwiczenia dla Twojego głosu.
Czym są ćwiczenia SOVT?
Ćwiczenia SOVT, czyli Semi-Occluded Vocal Tract, to dosłownie ćwiczenia z „częściowo zamkniętym traktem wokalnym”. Ćwiczenia te wykorzystują narzędzia lub techniki wokalne, które częściowo lub do połowy „zamykają” trakt wokalny i „zawracają” powietrze wydostające się z naszych płuc. Przymknięty trakt wokalny wytwarza ciśnienie wsteczne (back pressure), które reguluje przepływ powietrza, kontroluje wibracje strun głosowych i prowadzi do wielu fizjologicznych zmian, które korzystnie wpływają na mechanizm wokalny.
Gdy normalnie śpiewamy, struny głosowe wytwarzają wibracje, które przesuwając się wzdłuż traktu wokalnego, rezonują i wytwarzają pożądany dźwięk. Wykonując ćwiczenia SOVT, gdy trakt wokalny jest częściowo zamknięty, fale dźwiękowe „odbijają” się od zamkniętych lub częściowo zamkniętych struktur wytwarzając ciśnienie, które wpływa pozytywnie na wibracje strun głosowych (pomaga im wibrować lżej, z mniejszym użyciem siły), a także reguluje przepływ powietrza między nimi.
Ujmując to jeszcze prościej — gdy włożymy do ust słomkę lub inne urządzenie tego typu ograniczamy przestrzeń, z której powietrze może „ulecieć”. Powietrze zostaje „uwięzione” w jamie ustnej, co powoduje, że zawraca z powrotem do traktu wokalnego i wytwarza tam ciśnienie wsteczne, które pomaga łatwiej wibrować strunom głosowym.
Ciśnienie wsteczne jest dobre dla Twojego głosu!!
Ciśnienie wsteczne wytwarzane dzięki ćwiczeniom SOVT daje szybkie i odczuwalne efekty oraz przynosi szereg korzyści dla naszego głosu:
1. Redukuje napięcia.
Wytwarza lepsze warunki do fonacji (śpiewania i produkowania dźwięków). Dzięki temu redukuje napięcia i zaciski mięśni wokalnych oraz pomaga unikać nadmiernego wysiłku i zbyt mocnego domykania się strun głosowych (które do napięcia prowadzi). Inaczej mówiąc — propaguje lżejsze i bardziej zrównoważone śpiewanie.
2. Poprawia dźwięczność.
Poprawia rezonans i brzmienie głosu — pomaga uzyskać mocniejsze, pełniejsze brzmienie bez nadmiernego wysiłku oraz dodać głębi i ciepła do naszego głosu.
3. Poprawia „kontrolę”.
Regulując przepływ powietrza, ciśnienie wsteczne powstające przy wykonywaniu ćwiczeń SOVT poprawia koordynację mięśni wokalnych i wydajność oddechową.
4. Równoważy przepływ powietrza.
Ciśnienie wsteczne wpływa również na pod-głośniowe ciśnienie powietrza, czyli ciśnienie, które w trakcie fonacji jest wytwarzane pod strunami głosowymi i często w śpiewaniu jest za słabe (zbyt „napowietrzony” dźwięk) lub za mocne (dźwięk zbyt "zaciśnięty"). Ćwiczenia SOVT regulują to ciśnienie do odpowiedniego poziomu, co pomaga uzyskać jednolite brzmienie głosu na całej skali (żadne miejsca głosu nie są zbyt napowietrzone lub ściśnięte).
5. Wzmacnia mięśnie wokalne.
Ciśnienie wsteczne stopniowo wzmacnia mięśnie wewnętrzne krtani. Mocne mięśnie wewnętrzne oznaczają dla wokalisty większą wokalną wytrzymałość, czyli głos, który może pracować dłużej, mocniej i nie odczuwać zbyt szybko zmęczenia.
Ćwiczenia SOVT pełnią jeszcze inne funkcje przydatne w codziennym życiu wokalisty:
Rozgrzewają i przygotowują głos do większego wysiłku.
Ćwiczenia SOVT efektywnie, ale jednocześnie delikatnie rozgrzewają głos i przygotowują do większego wysiłku, jakim jest śpiewanie utworów/całego koncertu/spektaklu. Poprawiają krążenie krwi w strunach głosowych i mięśniach wokalnych oraz delikatnie je rozciągają i uelastyczniają, zmniejszając ryzyko kontuzji (dokładnie jak w sporcie!)
Skutecznie „uspokajają” i relaksują zmęczone mięśnie wokalne.
W delikatny sposób „uspokajają” zmęczone mięśnie wokalne po dużym wysiłku, jakim jest np. długie i wyczerpujące ćwiczenie wysokich dźwięków, koncert czy recital. Pomagają „wydłużyć” dobrą kondycję głosu, gdy czujemy zmęczenie, a musimy jeszcze jakiś czas pracować głosem (na przykład w studiu nagrań), a także przyspieszają powrót do „formy” po chorobie lub przeziębieniu.
Rehabilitują schorzenia i patologie głosu.
Ćwiczenia SOVT skutecznie pomagają w rehabilitacji głosu osób, które zmagają się między innymi z niedomykalnością strun głosowych, guzkami bądź hiperfunkcją fałd głosowych. „Wymuszając” prawidłowe wokalne nawyki, są doskonałym uzupełnieniem procesu leczenia.
Rodzaje ćwiczeń SOVT
Są dwa rodzaje ćwiczeń SOVT i kilka sposobów ich wykonywania. W obecnych czasach na rynku znajdziemy też całkiem spory wybór narzędzi specjalnie stworzonych do wykonywania tych ćwiczeń takich jak specjalnie słomki, butelki, rurki i gwizdki.
Jednak aby zacząć wykonywać ćwiczenia SOVT i czerpać z ich korzyści, wcale nie musisz mieć specjalnego narzędzia. Właściwie jest duża szansa, że świadomie lub nie, już wykonujesz te ćwiczenia na co dzień!
Ćwiczenia SOVT możemy podzielić więc na dwie kategorie:
1. Ćwiczenia bez użycia dodatkowych narzędzi z wykorzystaniem jedynie naszego aparatu mowy np. lip-trills lub lip-buzz (w Polsce często nazywane „motorkiem”), tongue trills, czyli użycie języka do wytwarzania wibrującego dźwięku — na przykład na spółgłosce „r” lub „z”, mormorando lub po prostu mruczenie, otwarte mormorando, czyli wokalizowanie na przeciągniętym dźwięku "ng" (jak w słowie „tango” lub angielskim „sing”)
2. Straw-Phonation - czyli ćwiczenia z użyciem narzędzi takich jak rurka, słomka lub specjalnymi urządzeniami dla wokalistów, które na tej bazie powstały (np. Vocal Tubes, Doctor Vox, Singing Sraw, Resono, VocalTrainer)
Niektóre z dostępnych na rynku światowym narzędzi do ćwiczeń SOVT.
Straw phonation możemy podzielić jeszcze na dwie podkategorie:
- Ćwiczenia z użyciem wody (water resistive technique) - wokalizowanie przez specjalną rurkę lub słomkę zanurzoną w wodzie stawiającej opór. Głębiej zanurzona słomka = większy opór. Te ćwiczenia dają wspaniały efekt „masażu wewnętrznego” w naszym trakcie wokalnym.
- Ćwiczenia bez użycia wody (pure straw technique) - śpiewanie przez cienką lub długą słomkę wykorzystując jej mechaniczne właściwości do generowania oporu. Te ćwiczenia są bardziej „atletyczne” i wymagające.
Wielkość słomki ma znaczenie!
Zarówno długość, jak i średnica narzędzia, którego używasz, jest kluczowa w kontekście tego, jaki efekt będzie wytwarzać. Nie ma uniwersalnego rozmiaru dla wszystkich! Każdy człowiek jest anatomicznie unikalny, jego struny głosowe mogą być innego rozmiaru, a trakt wokalny innej długości.
Wybierając narzędzie dla siebie, pamiętaj o generalnej zasadzie — im węższa średnica lub im dłuższa rurka, tym większe ciśnienie wsteczne, większy opór i „cięższa” praca. Im większa średnica lub im krótsza słomka, tym mniejsze ciśnienie wsteczne, mniejszy opór i tym samym „lżejszy” bardziej terapeutyczny efekt.
Jak prawidłowo używać ćwiczeń SOVT?
Warto najpierw trochę poeksperymentować i poszukać, które ćwiczenie SOVT będzie najlepsze dla ciebie i jak dużego ciśnienia wstecznego potrzebujesz (rozmiar słomki).
Warto również rozważyć czy potrzebujesz bardziej „atletycznego” efektu, czy może terapeutycznego? Niektóre ćwiczenia takie jak np. lip-trill albo tongue-trill mogą nawet dla niektórych okazać się totalnie niewykonalne.
Na początku ćwiczenia powinieneś wykonywać bardzo delikatnie, używając jedynie krótkich i prostych skal. Intensywność możesz zwiększać stopniowo tak, aby mięśnie wokalne miały czas na „przyzwyczajenie się” do nowej pracy.
Wypróbuj kilku różnych form — ćwiczeń z rurkami, bez. Zanim zainwestujesz w specjalistyczne, drogie narzędzia SOVT, poćwicz najpierw używając zwykłej słomki. Obserwuj uważnie swoje ciało i swoje odczucia. Przetestuj kilka słomek o różnej średnicy lub długości, poeksperymentuj z głębokością, na jaką zanurzasz rurkę w wodzie. Szukaj odczuć, które będą dla Ciebie odpowiednie w danym momencie, stopniowo zwiększając wysiłek lub go zmniejszając.
I na koniec — pamiętaj, że ćwiczenia te z sukcesem możesz wykonywać w domu, ale… Konsultacja z doświadczonym nauczycielem, który pracuje z ćwiczeniami SOVT na co dzień, pomoże Ci w szybkim czasie dopasować ćwiczenia i ich formę do Twoich indywidualnych potrzeb. Dzięki temu będziesz mieć pewność, że Twój codzienny trening działa optymalnie i korzystnie wpływa na rozwój Twojego głosu. Warto przynajmniej raz na jakiś czas zweryfikować swoją praktykę pod okiem wykwalifikowanego trenera wokalnego!
Potrzebujesz pomocy?
Jako nauczyciel śpiewu od prawie 10 lat dbam o rozwój głosu i zdrowie wokalne artystów na całym świecie korzystając między innymi z dobroci ćwiczeń SOVT. Jako artystka i aktorka musicalowa nie wyobrażam sobie bez nich codziennej praktyki wokalnej, koncertów, castingów ani spektakli!
Sprawdź jak mogę Ci pomóc i jak możesz ze mną pracować tutaj.
Źródła:
Oren Border, Singing Through a Straw Can Make You a Better Singer, 2021, Rayvox Ltd.